STUDIES

ANCIENT HISTORY

VULTURES: EXEGESIS OF A SYMBOL

Maura Andreoni

Independent Researcher in Social History of the Ancient World

maurandreoni@gmail.com

DOI: 10.14795/j.v3i4.204 ISSN 2360 – 266X ISSN–L 2360 – 266X

ÇALIŞMALAR

ANTIK TARIH

VULTURES: BİR SEMBOLÜN TEFSİRİ

Maura Andreoni

Antik Dünyanın Sosyal Tarihi Alanında Bağımsız Araştırmacı

ABSTRACT

Depending on the different cultures and historical periods, vultures have been considered both impure or sacred. But, since they usually do not prey upon living animals, their symbolic dimension, associated to the idea of purification, is present in many myths, religions, burial praxis of ancient populations and remains in some religions today.

ÖZET

Farklı kültürlere ve tarihsel dönemlere bağlı olarak, akbabalar hem murdar hem de kutsal kabul edilmişlerdir. Ancak, genellikle canlı hayvanları avlamadıkları için, arınma fikriyle ilişkili sembolik boyutları, eski halkların birçok mitinde, dininde, ölü gömme pratiğinde mevcuttur ve bugün bazı dinlerde kalmaya devam etmektedir.

In the ancient Mediterranean civilizations, they have been carved in some of the most ancient bas-reliefs of the history by stone age people; were sacred to Egyptians, who even took them as symbol of gods; in the classical times they were supposed to be all feminine and breed by parthenogenesis, and therefore appreciated by some early Christian authors, who came to comparing them even to the Virgin Mary; they have been studied and described by ancient scientists, naturalists, philosophers, playwrights; involved in many of the most enduring Greek and Roman myths and legends; many parts of their body were considered as a medicine or even a talisman for happiness; and they were so proverbial for Romans to become even one of the symbols of the founding of Rome itself.

But they were also so fragile that perfumes, myrrh and pomegranates were supposed to be lethal for them ….

Keywords: vultures, symbol

Antik Akdeniz uygarlıklarında, taş devri insanları tarafından tarihin en eski kabartmalarından bazılarına oyulmuşlardır; onları tanrıların sembolü olarak gören Mısırlılar için kutsaldılar; klasik zamanlarda tamamen kadınsı oldukları ve partenogenez yoluyla üredikleri varsayılmış ve bu nedenle onları Meryem Ana ile bile karşılaştıran bazı erken Hıristiyan yazarlar tarafından takdir edilmişlerdir; Antik bilim adamları, doğa bilimciler, filozoflar, oyun yazarları tarafından incelenmiş ve tanımlanmışlar; en kalıcı Yunan ve Roma mitlerinin ve efsanelerinin çoğunda yer almışlar; vücutlarının birçok parçası bir ilaç ve hatta mutluluk için bir tılsım olarak kabul edilmiş; ve Romalılar için Roma’nın kuruluşunun sembollerinden biri haline gelecek kadar meşhur olmuşlardır.

Ama aynı zamanda o kadar kırılgandılar ki parfüm, mür ve narın onlar için ölümcül olduğu düşünülüyordu ….

Anahtar Kelimeler: akbabalar, sembol

“Vulture”, from Latin vultur, is the name given to two groups of scavenging nechrofagus birds of prey1. Since they usually do not prey upon living animals (“nechrofagus” derives from νεκρός “dead” and φαγος/φαγεῖν “eat”) but feed on injured, diseased, dying or dead without getting sick thanks to their highly acidic gastric juices which are strong enough to kill most bacteria, vultures help to limit the transmission of pathogens in the environment2.

Latince vultur kelimesinden gelen “akbaba”, leş yiyen iki grup nechrofagus yırtıcı kuşa verilen isimdir1. Genellikle canlı hayvanları avlamadıkları (“nechrofagus” νεκρός “ölü” ve φαγος/φαγεῖν “yemek” kelimelerinden türemiştir), ancak çoğu bakteriyi öldürecek kadar güçlü olan yüksek asidik mide suları sayesinde hastalanmadan yaralı, hastalıklı, ölmekte olan veya ölü hayvanlarla beslendikleri için, akbabalar çevredeki patojenlerin bulaşmasını sınırlamaya yardımcı olurlar2.

For this reason they have been mostly seen as natural purifiers and considered sacred by many civilizations and, even though they were included into the list of the animals you shouldn’t eat according to the purification laws written in the fifth book of the Bible3, their symbolic dimension, associated to the idea of purification, is present in many myths, religions, burial praxis of ancient civilizations and still remains in some religions today in the sky or celestial burials, for example, still practised by Tibetan Buddhists and by Zoroastrians in Iran, India and Tibet, where human corpses are offered to vultures, which are considered the equivalent of angels4.

Bu nedenle birçok uygarlık tarafından doğal arındırıcı olarak görülmüş ve kutsal sayılmışlardır ve İncil’in beşinci kitabında yazılı arınma yasalarına göre yenmemesi gereken hayvanlar listesine dahil edilmiş olsalar da3 sembolik boyutları arınma fikriyle ilişkilendirilmiştir, birçok mitte, dinde, eski uygarlıkların gömme pratiğinde mevcuttur ve bugün hala bazı dinlerde, örneğin Tibetli Budistler ve İran, Hindistan ve Tibet’teki Zerdüştler tarafından hala uygulanan, insan cesetlerinin meleklere eşdeğer kabul edilen akbabalara sunulduğu gökyüzü veya göksel gömme törenlerinde varlığını sürdürmektedir4.

In classical times, Aelian reports about the Vaccaei, a pre-Roman people, who were used to offer to vultures the corpses of the soldiers bravely fallen in battle5, but the practice was sufficiently well-known already in the 5th/4th cent. BC, for Diogenes the Cynic to turn it into a joke: after his dead, if dogs would tear apart his body, he would have a Hyrcanian funeral; if Vultures, Iberian6.

Klasik dönemde Aelian, savaşta cesurca ölen askerlerin cesetlerini akbabalara sunan Roma öncesi bir halk olan Vaccaei’den bahseder5, ancak bu uygulama daha MÖ 5./4. yüzyılda yeterince iyi biliniyordu. Kinik Diyojen bunu bir şakaya dönüştürmüştür: Öldükten sonra, eğer köpekler cesedini parçalayacak olursa, bir Hırkanya cenazesi olacaktı; eğer akbabalar olursa, İberya6.

The etymology of vultur is not clear and probably derives from Latin vellere, meaning “to fleece, to rip”, but the 6th cent. scholar Isidorus from Sevilla gives another explanation and lets derive vultur from volatus tardus, “slow flight”7.

Vultur kelimesinin etimolojisi net değildir ve muhtemelen Latince vellere’den türemiştir, yani “kaçmak, yırtmak” anlamına gelir, ancak 6. yüzyılda yaşamış olan Sevilla’lı bilgin Isidorus başka bir açıklama getirir ve vultur’u volatus tardus’tan, yani “yavaş uçuş “tan türetir7.

Reproductions of vultures are numerous in pottery, painting, jewellery, glyptics, bas-reliefs, and the most ancient vulture reproductions feature prominently in the sanctuary iconography of the early Neolithic culture of the Near East, like Jericho, and of Anatolia, like Çatalhöyük or Göbekli Tepe where, as an early form of sky burial, the deceased were deliberately exposed for being excarnated by vultures and other carrion birds. In Çatalhöyük a petroglyph from the 7th mill. BC shows griffons hovering over headless corpses8 and an extraordinary reproduction comes from the low reliefs of the sanctuary of Göbekli Tepe, massive stones carved in elementary anthropomorphic forms about 11,000 years ago, crafted and arranged by prehistoric people who had not yet developed metal tools or even pottery. In one of them, more precisely on the west-facing side of Pillar 43 of Enclosure D, more widely known as the “Vulture Stone”, is carved a vulture among other birds and a scorpion.

Akbaba reprodüksiyonları çanak çömlek, resim, mücevher, glif, kabartmalarda sayısızdır ve en eski akbaba reprodüksiyonları, Eriha gibi Yakın Doğu’nun ve Çatalhöyük veya Göbekli Tepe gibi Anadolu’nun erken Neolitik kültürünün kutsal alan ikonografisinde belirgin bir şekilde yer alır; burada erken bir gökyüzü gömme biçimi olarak, ölenler akbabalar ve diğer leş kuşları tarafından dışlanmak üzere kasıtlı olarak teşhir edilirdi. Çatalhöyük’te MÖ 7. binyıldan kalma bir petroglif. M.Ö. 7. binyıla ait bir petroglifte başsız cesetlerin üzerinde gezinen grifonlar görülmektedir8 

ve Göbekli Tepe kutsal alanındaki alçak kabartmalarda, yaklaşık 11.000 yıl önce, henüz metal aletler ve hatta çanak çömlek bile geliştirmemiş tarih öncesi insanlar tarafından işlenmiş ve düzenlenmiş, temel antropomorfik formlarda oyulmuş devasa taşlar olağanüstü bir şekilde yeniden üretilmiştir. Bunlardan birinde, daha doğrusu D muhafazasının 43 numaralı sütununun batıya bakan yüzünde, daha yaygın olarak “Akbaba Taşı” olarak bilinen, diğer kuşların ve bir akrebin yanı sıra bir akbaba oyulmuştur.

Speaking about vultures, the first civilization that usually comes to mind is the Ancient Egypt, where these birds were considered sacred, attributed to deities or even thought as deities them-selves. A form of veneration consisted in catching and breeding them and after their death, keeping their mummified bodies in special catacombs such as the one named “of the Falcon”, excavated in Saqqara between 1969 and 19719.

Akbabalardan söz edildiğinde genellikle akla gelen ilk uygarlık, bu kuşların kutsal sayıldığı, tanrılara atfedildiği ve hatta kendilerinin tanrı olarak görüldüğü Antik Mısır’dır. Bu kuşları yakalayıp yetiştirmek ve ölümlerinden sonra mumyalanmış bedenlerini 1969-1979 yılları arasında Sakkara’da kazılan ve “Şahin” olarak adlandırılan mezar gibi özel mezarlarda saklamak bir tür saygı gösterme biçimiydi.

The silhouette of the Egyptian vulture10 was the unilitteral sign used for the glottal sound aleph, which is now the first symbol in the list of the 25 fundamental hieroglyphs compiled by Alan Gardiner in 1927. In the general Gardiner list, this vulture is indicated by G1, G2, G3, representing respectively an Egyptian vulture, two of them and a combination of G1 + G2.

Mısır akbabasının silueti10, 1927 yılında Alan Gardiner tarafından derlenen 25 temel hiyeroglif listesinin ilk sembolü olan gırtlaktan çıkan aleph sesi için kullanılan tekil işaretti. Genel Gardiner listesinde bu akbaba G1, G2, G3 ile gösterilir ve sırasıyla bir Mısır akbabasını, ikisini ve G1 + G2 kombinasyonunu temsil eder.

On the contrary, G14, G15 and G16 clearly represent a Griffon vulture11, depicted alone, alone with the flail or together with a cobra12.

Aksine, G14, G15 ve G16 açıkça bir Kızıl akbabayı11 temsil etmekte olup, tek başına, tek başına savurma aleti ile ya da bir kobra12 ile birlikte tasvir edilmiştir.

Vultures in general are represented as a painting or reproduced as a relief on obelisks, tombs, temple walls and roofs13 and particularly the Griffon became the symbol of Nekhbet, an early pre-dynastic local goddess who was later the patron of Upper Egypt and one of the two patron deities for all the Ancient Egypt when it was unified. Nekhbet was depicted as a Griffon vulture, or, according to other interpretations as a Lappet-faced vulture or Nubian vulture (Torgos tracheliotos)14, usually hovering, with her wings spread above the royal image, as patron of the Pharaoh himself. After the unification of Egypt, to Nekhbet was associated Uadjet, patron of Lower Egypt, whose symbol was the cobra. Nekhbet was also patron of births15.

Akbabalar genel olarak dikilitaşlarda, mezarlarda, tapınak duvarlarında ve çatılarında resim olarak temsil edilmiş veya kabartma olarak çoğaltılmıştır13 ve özellikle Grifon, daha sonra Yukarı Mısır’ın koruyucusu ve birleştiğinde tüm Eski Mısır’ın iki koruyucu tanrısından biri olan erken hanedan öncesi yerel bir tanrıça olan Nekhbet’in sembolü haline gelmiştir. 

Nekhbet, Griffon akbabası ya da diğer yorumlara göre Lappet yüzlü akbaba veya Nubian akbabası (Torgos tracheliotos)14 olarak tasvir edilmiş, genellikle Firavun’un hamisi olarak kraliyet imgesinin üzerinde kanatlarını açmış bir şekilde havada asılı durmuştur. Mısır’ın birleşmesinden sonra Nekhbet, sembolü kobra olan Aşağı Mısır’ın koruyucusu Uadjet ile ilişkilendirilmiştir. Nekhbet aynı zamanda doğumların da koruyucusuydu15.

A part from Nekhbet, other deities had vulture headdress: Isis, when she took on the traits of Hathor; Satet, the Egyptian goddess of the Nile; Hera, a Greek Olympian goddess, also honored in Egypt, who bears some resemblance to Hathor16 and Mut, whose name means ‘’mother” and is written in hieroglyph by the vulture ideogram + the feminine sign17.

Nekhbet’in bir parçası olan diğer tanrıların da akbaba başlıkları vardı: İsis, Hathor’un özelliklerini aldığında; Satet, Nil’in Mısır tanrıçası; Hera, Mısır’da da onurlandırılan ve Hathor’la bazı benzerlikler taşıyan bir Yunan Olimpiyat tanrıçası16 ve adı “anne” anlamına gelen ve hiyeroglifte akbaba ideogramı + dişil işareti ile yazılan Mut17.

According to the Egyptian grammar Horapollo (5th cent. AD), also the 2 drachmas coins were symbolized by a vulture, because for ancient Egyptians the two lines, indicating the 2 drachmas, represented the Unit and the Unit is origin and mother of all the numbers18.

Mısırlı gramerci Horapollo’ya (MS 5. yüzyıl) göre, 2 drahmilik sikkeler de bir akbaba ile sembolize edilirdi, çünkü eski Mısırlılar için 2 drahmiyi gösteren iki çizgi Birimi temsil ediyordu ve Birim tüm sayıların kökeni ve anasıydı18.

The Egyptian vulture hieroglyph meant also many other things, all connected to the zoological knowledges of the time and the supposed behaviour of the animal, considered by the Greek writer Plutarch “the least harmful of all creatures, [...]”…, injures no grain, fruit-tree, or cattle, and lives on carrion. But it does not kill or maltreat anything that has life, and as for birds, it will not touch them even when they are dead, since they are of its own species [...]”19.

Mısır akbabası hiyeroglifi, hepsi de dönemin zoolojik bilgileriyle ve Yunan yazar Plutarkhos’un “tüm yaratıklar arasında en az zararlısı […]” olarak kabul ettiği hayvanın varsayılan davranışlarıyla bağlantılı birçok başka şeyi de ifade ediyordu: “… hiçbir tahıla, meyve ağacına ya da sığıra zarar vermez ve leşle yaşar. Ama canlı olan hiçbir şeyi öldürmez ya da kötü davranmaz ve kuşlara gelince, kendi türünden oldukları için ölü olsalar bile onlara dokunmaz […]”19.

Keeping on with Egypt, there is an impressive iconographic evidence showing vultures: it’s the so called “Battlefield palette”, also known as the “Vultures -”, “Giraffes -” or the “Lion Palette”, which probably is the earliest battle scene representation of all the ceremonial or ornamental cosmetic palettes of ancient Egypt20. One face of this grey mud stone relief (in fragments) bears a scene showing the twisted bodies of prisoners and casualties of battle, preyed upon by vultures, (specifically Griffons) ravens and a lion. The palette dates back to the pre-dynastic period, more precisely to the last phase of the Naqada culture (Naqada III, from 3200 to 3000 BC circa). The two major pieces of this palette are held by the British Museum in London GB and the Ashmolean Museum of Art and Archaeology in Oxford GB.

Mısır’dan devam edecek olursak, akbabaları gösteren etkileyici bir ikonografik kanıt bulunmaktadır: “Savaş Alanı Paleti” olarak adlandırılan, “Akbabalar -“, “Zürafalar -” veya “Aslan Paleti” olarak da bilinen bu palet, muhtemelen eski Mısır’ın tüm törensel veya süsleyici kozmetik paletleri arasında en eski savaş sahnesi temsilidir20. Bu gri çamur taşı kabartmanın bir yüzünde (parçalar halinde), akbabalar, (özellikle Grifonlar) kuzgunlar ve bir aslan tarafından avlanan esirlerin ve savaş kayıplarının bükülmüş bedenlerini gösteren bir sahne yer almaktadır. Palet hanedan öncesi döneme, daha doğrusu Naqada kültürünün son evresine (Naqada III, MÖ 3200-3000 arası) tarihlenmektedir. Bu paletin iki büyük parçası Londra’daki British Museum ve Oxford’daki Ashmolean Sanat ve Arkeoloji Müzesi’nde bulunmaktadır.

Almost the same scene is repeated in a stele of Sumerian age, called “Stele of Vultures”, a Sumerian monument from the Early Dynastic III period (the stele is dated to 2450 BC circa), celebrating a victory of the city-state of Lagash over its neighbor Umma21. The stele (fragmented) is now on display in the Louvre, Paris, F.

Hemen hemen aynı sahne, Lagaş şehir devletinin komşusu Umma’ya karşı kazandığı zaferi kutlayan Erken Hanedanlık III dönemine ait bir Sümer anıtı olan “Akbabalar Steli” adlı Sümer stelinde de tekrarlanmaktadır (stel yaklaşık MÖ 2450’ye tarihlenmektedir)21. Stel (parçalanmış halde) şu anda Louvre, Paris, F.’de sergilenmektedir.

Formany classical Authors22, vultureswereallfeminine and breed by parthenogenesis (from Greek παρθένος, “virgin”+ γένεσις, “creation”), that is the natural form of asexual reproduction. The parthenogenesis of vultures would occur through specific winds: Boreas23 (Βορέας), from North, the most violent, Notos (Νότος, in Latin Auster), the humid wind from South, and especially Eurus, (Εὖρος, probably Vulturnus for Romans), coming from East24.

Klasik yazarlara22 göre akbabalar tamamen dişidir ve partenogenez (Yunanca παρθένος, “bakire” + γένεσις, “yaratılış”), yani eşeysiz üremenin doğal biçimi ile ürerler. Akbabaların partenogenezi belirli rüzgarlar aracılığıyla gerçekleşirdi: Kuzeyden gelen ve en şiddetli olan Boreas23 (Βορέας), Güneyden gelen nemli rüzgâr Notos (Νότος, Latince Auster) ve özellikle Doğudan gelen Eurus (Εὖρος, Romalılar için muhtemelen Vulturnus)24.

The god of these winds was Volturnus, the Etruscan Velthurna, whose etymology clearly refers to vultures. These winds were harmful to vineyards and fruit trees, warded off by the Volturnalia25 (Dumézil 1989) and well known by Roman soldiers. About them speak even Titus Livius and Appianus, referring to the battle of Canne (a major battle of the Second Punic War, that took place on 2 August 216 BC in Apulia, in south-east Italy), when Hannibal defeated the Romans also thanks to this wind, which was keeping on “ […] blowing on Romans’ face, raising dust and blocking their view [...]”26.

Bu rüzgârların tanrısı Volturnus, yani etimolojisi açıkça akbabalara atıfta bulunan Etrüsk Velthurna’ydı. Bu rüzgârlar üzüm bağları ve meyve ağaçları için zararlıydı, Volturnalia25 (Dumézil 1989) tarafından engelleniyordu ve Romalı askerler tarafından iyi biliniyordu. Hatta Titus Livius ve Appianus, Hannibal’ın Romalıları ” […] Romalıların yüzüne esen, toz kaldıran ve görüşlerini engelleyen […]”26 bu rüzgâr sayesinde yendiği Canne savaşına (MÖ 2 Ağustos 216’da güneydoğu İtalya’daki Apulia’da gerçekleşen İkinci Pön Savaşı’nın önemli bir muharebesi) atıfta bulunarak bu rüzgârlardan bahsederler.

Even if in general these birds were not very well seen by Christians who compared them even to the devil able to smell the death (of the soul in this case)27, vultures’ presumed asexual reproduction was highly appreciated by some early Christian authors, who came to comparing them even to the Virgin Mary28.

Genel olarak bu kuşlar, onları ölümün (bu durumda ruhun) kokusunu alabilen şeytanla bile kıyaslayan Hristiyanlar tarafından pek iyi görülmese de27, akbabaların varsayılan eşeysiz üremeleri, onları Meryem Ana’yla bile kıyaslayan bazı erken dönem Hıristiyan yazarlar tarafından oldukça takdir edilmiştir28.

Inspired by this strange way of reproduction, vultures became also symbol of the cycle of the year, because 365 days were supposed to be exactly subdivided in the presumed animal’s reproduction habit: 120 days of pregnancy, 120 days for rearing the chicks (belief that occasionally earned to vultures to become symbol of compassion and self-sacrifice too), 120 days devoted to themselves, and the last 5 days for another (asexual) mating29.

Bu garip üreme şeklinden esinlenen akbabalar aynı zamanda yıl döngüsünün de sembolü haline gelmiştir, çünkü 365 günün hayvanın üreme alışkanlığına göre tam olarak alt bölümlere ayrıldığı varsayılmıştır: 120 gün hamilelik, 120 gün yavruları büyütmek için (zaman zaman akbabaların merhamet ve fedakarlık sembolü haline gelmesini sağlayan inanç), 120 gün kendilerine adanmış ve son 5 gün de başka bir (eşeysiz) çiftleşme için29.

Herodorus of Heraclea, a historian quoted in Aristotle30, believed that vultures came from “some foreign country unknown [...]” and the Stagirite himself seems to recognizes two species: “one small and whitish” (probably the Egyptian vulture - Neophron percnopterus), “the other comparatively large and rather more ashen-coloured than white” (the Cinereous vulture - Aegypius monachus, one of the two largest Old World vultures, or maybe the Griffon vultur). But, although not considering it as a vulture, he probably describes the Bearded vulture too (Gypaetus barbatus), also known as the Lammergeier, “larger than the common eagle and […] ashen in colour”31, in Latin ossifraga32 (from os, bone, and frangere, break), to underline the habit of the Bearded vulture to carry too large bones in flight and drop them onto rocks below, for smashing them into smaller pieces33.

Aristoteles’te30 alıntılanan bir tarihçi olan Heraklealı Herodorus, akbabaların “bilinmeyen yabancı bir ülkeden […]” geldiğine inanıyordu ve Stagirite’in kendisi de iki tür tanıyor gibi görünüyordu: “biri küçük ve beyazımsı” (muhtemelen Mısır akbabası – Neophron percnopterus), “diğeri nispeten büyük ve beyazdan ziyade kül renginde” (Cinereous akbabası – Aegypius monachus, Eski Dünya’nın en büyük iki akbabasından biri ya da belki Griffon vultur). Ancak, onu bir akbaba olarak görmese de, muhtemelen Sakallı akbabayı da (Gypaetus barbatus), Lammergeier olarak da bilinir, “sıradan kartaldan daha büyük ve […] kül rengi “31, Latince ossifraga32 (os, kemik ve frangere, kırmak), Sakallı akbabanın uçuş sırasında çok büyük kemikleri taşıma ve onları daha küçük parçalara ayırmak için aşağıdaki kayaların üzerine düşürme alışkanlığının altını çizmek için tanımlar33.

In the Greek literature there is a curious story about birds of prey having such characteristic which can be occasionally played out by eagles as well34: the Greek playwright Aeschilus was said to have been killed in 456 or 455 BC by a tortoise dropped by an eagle who mistook his bald head for a stone35. Or may be Aeschilus’ aquila was actually a Bearded vulture, which often it was confused with …. .

Yunan literatüründe, yırtıcı kuşların zaman zaman kartallar tarafından da oynanabilen bu tür özelliklere sahip olduğuna dair ilginç bir hikaye vardır34: Yunan oyun yazarı Aeschilus’un MÖ 456 veya 455’te kel kafasını taş sanan bir kartal tarafından düşürülen bir kaplumbağa tarafından öldürüldüğü söylenir35. Ya da Aeschilus’un aquila’sı aslında sık sık …. ile karıştırılan bir Sakallı akbaba olabilir. .

In all probability however, a real eagle was instead the one mentioned by the sources, telling the story of a white chicken dropped, still alive36, from the beak of an aquila, and landed on Livia’s lomb. That was the legend about the foundation of Villa Liviae, also named Ad gallinas albas.37

Ancak büyük olasılıkla kaynakların bahsettiği kartal gerçek bir kartaldı ve bir aquila’nın gagasından düşen beyaz bir tavuğun hâlâ canlı olduğu36 ve Livia’nın mezarına konduğu anlatılıyordu. Ad gallinas albas olarak da adlandırılan Villa Liviae’nin kuruluşuyla ilgili efsane buydu.37

The frequent confusion between the Bearded vulture and the Eagle shines also through the etymology, as the Latin denomination Gypaetus is formed by the Greek noun γυψ (vulture) and αετός (eagle). This roots remains in the Italian Gipeto while Spaniards keep on calling it following the Latin acceptation: quebrantahuesos. The origin of Bearded (barbatus) derives from the bristles under the chin of the bird, which form a black beard that gives the species its English name.

Sakallı akbaba ile kartalın sık sık karıştırılması etimolojide de kendini gösterir, çünkü Latince Gypaetus ismi Yunanca γυψ (akbaba) ve αετός (kartal) isimlerinden oluşur. Bu kök İtalyanca Gipeto’da kalırken, İspanyollar Latince kabulü takip ederek adlandırmaya devam ediyor: quebrantahuesos. Sakallı (barbatus) kelimesinin kökeni, kuşun çenesinin altında bulunan ve türe İngilizce adını veren siyah bir sakal oluşturan kıllardan gelmektedir.

Vultures shared with eagles the gift of an acute vision38, enhanced by an innate sort of prescience: they were supposed to know some days in advance where to find food and this behaviour was proverbial for Romans who even speak about 3/7 days of premonition39. Horapollo tells that ancient monarchs were used to send observers before battles for finding out which direction vultures were looking to: there would occur the fight40.

Akbabalar, doğuştan gelen bir tür önsezi ile güçlendirilmiş keskin bir görüş yeteneğini38 kartallarla paylaşıyordu: nerede yiyecek bulacaklarını birkaç gün önceden bilmeleri gerekiyordu ve bu davranış, 3/7 günlük önseziden bahseden Romalılar için bile bir atasözüydü39. Horapollo, eski hükümdarların savaşlardan önce akbabaların hangi yöne baktıklarını öğrenmek için gözlemciler gönderdiklerini söyler: savaş orada gerçekleşecektir40.

From this belief and considering that vultures were among the attributes of Ares/Mars, in the Roman world derived two legends: the story about vultures rustling on the battle fields and following the army41 and the prophecy from which Romulus got to know to be predestined to found the new city, having seen more vultures (12) than his brother Remus (6)42.

Bu inançtan ve akbabaların Ares/Mars’ın nitelikleri arasında yer aldığı düşüncesinden hareketle Roma dünyasında iki efsane türemiştir: savaş alanlarında hışırdayan ve orduyu takip eden akbabalarla ilgili hikaye41 ve Romulus’un kardeşi Remus’tan (6) daha fazla akbaba (12) gördüğü için yeni şehri kurmaya yazgılı olduğunu öğrendiği kehanet42.

Centuries after, being Octavian August considered as the second founder of Rome, the same prodigy occurred to him straight before and after being elected consul, while speaking to the soldiers43 and this fact convinced Octavian to be the predesignated to a renewed monarchic power44.

Yüzyıllar sonra, Octavian August Roma’nın ikinci kurucusu olarak kabul edildiğinde, aynı mucize konsül seçilmeden hemen önce ve sonra askerlerle konuşurken de gerçekleşmiş43 ve bu durum Octavianus’u yenilenmiş bir monarşik iktidarın öncüsü olmaya ikna etmiştir44.

All this was connected to the particular form of divination ex avibus, called auspicia (from Latin avis specěre, “to watch the birds”). This divination, taken by augurs, was based on reading fl ght and numbers of birds. Among the Romans, it was only a few birds which could give auguries45 and they were divided into oscines, which were consulted for singing, and alites, which gave auguries by their fl ght. The most observed birds were ravens, crows, owls, belonging to the oscines and the eagle (Jovis ales), the vulture and the buzzard, belonging to the alites46. Furthermore, there were the sanqualis and the immusulus, maybe the vulture’s chicks, whose identification and interpretation was unclear and that were said not not having been seen in Rome since the time of Quintus Mucius Scævola, augur before 129 BC47. Purposely about vultures was speaking Umbricius, “the most skillful among the aruspices” of the time of Pliny, that is the 1st cent. BC48.

Bütün bunlar auspicia (Latince avis specěre, “kuşları izlemek”) adı verilen özel bir ex avibus kehanet biçimiyle bağlantılıydı. Kâhinler tarafından yapılan bu kehanet, kuşların uçuşlarını ve sayılarını okumaya dayanıyordu. Romalılar arasında kehanette bulunabilen sadece birkaç kuş vardı45 ve bunlar da ötüşlerine bakılan oscines ve ötüşleriyle kehanette bulunan alites olarak ikiye ayrılıyordu. En çok gözlemlenen kuşlar kuzgunlar, kargalar, baykuşlar oscines’e, kartal (Jovis ales), akbaba ve şahin ise alites’e aitti46. Ayrıca sanqualis ve immusulus, belki de akbaba yavruları vardı ki bunların kimliği ve yorumu belirsizdi ve MÖ 129’dan önce augur olan Quintus Mucius Scævola zamanından beri Roma’da görülmedikleri söyleniyordu47. Plinius zamanında, yani M.Ö. 1. yüzyılda “aruspices arasında en beceriklisi” olan Umbricius akbabalar hakkında konuşuyordu. M.Ö. 48.

According to the hypothesis of Lanciani, a big archaeologist of the past, the avis sanqualis, meant as a juvenile of bearded vulture accordingly to Pline, could be the bird sacred to the god Sancus, an archaic god of trust, honesty, and oaths, probably derived from Umbrian influences49.

Geçmişin büyük arkeologlarından Lanciani’nin hipotezine göre, Pline’ye göre sakallı akbaba yavrusu anlamına gelen avis sanqualis, muhtemelen Umbria etkilerinden türemiş arkaik bir güven, dürüstlük ve yemin tanrısı olan tanrı Sancus için kutsal olan kuş olabilir49.

Sancus, Latince / Umbria / Sabine kaynağından türemiştir (Umbria sacra / sakra “kutsal” ve Umbria theonimi Sansi / Saçi ile karşılaştırın) ve Latince sancire (“kutsallaştırmak”) ve dolayısıyla sanctus (“kutsal”) ile bağlantılıdır ve İngilizce aziz, kutsal, kutsal alan, kutsallık ve yaptırım. Hititçe’de, İtalik dışında, saklai “ritler” ve sankunnis “rahip” gibi, Hint-Avrupa kökenli * sank-/*sak- “kutsallaştırmak” köküne işaret eden çok sayıda sözcük vardır. Bununla birlikte, birincisinin Akkadca sakku(m) ‘kült ayinleri’nden ödünç alınmış olması mümkündür ve ikincisinin Sümer sangası “idari rahip”ten ödünç alınmış bir sözcük olması mümkündür.  

In mythology, vultures were symbol of divine castigation: for having harassed Leto, one of Zeus’ lovers, the giant Tityos was stretched out in Tartarus and tortured by two vultures who fed on his liver50 and they also appear in another intricate legend, where Zeus transformed two enemies - Aegypius and Neophron - into vultures: the former became a Bearded Vulture, and the latter an Egyptian Vulture51.

Mitolojide akbabalar ilahi azabın sembolüdür: Zeus’un sevgililerinden Leto’yu taciz ettiği için dev Tityos Tartarus’a gerilmiş ve karaciğeriyle beslenen iki akbaba tarafından işkence görmüştür50 ve Zeus’un iki düşmanını – Aegypius ve Neophron – akbabalara dönüştürdüğü bir başka karmaşık efsanede de karşımıza çıkarlar: ilki Sakallı Akbaba, ikincisi ise Mısır Akbabası olmuştur51.

In spite of these mythological aspects, seeing vultures in dreams was a good sign for potters, tanners and dyers, but it was inauspicious for physicians ad patients52.

Bu mitolojik yönlerine rağmen, rüyada akbaba görmek çömlekçiler, tabakçılar ve boyacılar için iyiye işaretken, hekimler ve hastalar için uğursuzluk getiriyordu52.

And speaking about ancient medicine, which was often mixed with superstition, it was said that persons carrying the vulture’s heart were protected against the wrath of kings and that the smell of burnt vultures feathers were able to repel serpents53. On the contrary, perfumes, myrrh and pomegranates were supposed to be lethal for them54.

Çoğu zaman batıl inançlarla karıştırılan eski tıptan bahsedecek olursak, akbaba yüreği taşıyan kişilerin kralların gazabına karşı korunduğu ve yanmış akbaba tüylerinin kokusunun yılanları kovabildiği söylenirdi53. Aksine, parfümlerin, mürün ve narın onlar için öldürücü olduğu varsayılırdı54.

Vulture’s crop and intestine were good for patients suffering from poor digestion or colics, no matter if dried and taken in drink but simply hold in the hand while eating or worn as an amulet. Against head aches a very good remedy consisted in using the bird’s brain mixed with oil and cedar resin robbed on the suffering head or straight inside the naris55; or the oesipum, a sort of greased amulet formed by the bones of the vultures head. The vulture’s gall, mixed with leek-juice and a little honey, was very good for the cure of webs, films, and cataracts of the eye. 

Akbabanın mahsulü ve bağırsağı, kurutulup içilse de, yemek yerken elde tutulsa ya da muska olarak takılsa da, sindirim güçlüğü çeken ya da kolik olan hastalara iyi gelirdi. Baş ağrılarına karşı, yağ ve sedir reçinesi ile karıştırılmış kuş beyninin acı çeken başın üzerine ya da doğrudan naris55 içine sürülmesi ya da akbabaların baş kemiklerinden oluşan bir tür yağlanmış muska olan oesipum kullanılması çok iyi bir çözümdü. Pırasa suyu ve biraz balla karıştırılan akbaba safrası, gözdeki ağları, filmleri ve kataraktları tedavi etmek için çok iyiydi.

To pick the teeth with vulture’s feathers (that, at the beginning of the 4th cent. AD were sold for 6 denarii each bunch of 2556), was however considered productive of a sour breath57. And feathers were also good for women during births if kept under their feet58.

Dişleri akbaba tüyleriyle temizlemek (ki bu tüyler MS 4. yüzyılın başlarında tanesi 6 denarii’ye satılıyordu. MS 4. yüzyılın başlarında her bir demeti 6 denarii’ye satılan 2556 adet), yine de ekşi bir nefese neden olduğu düşünülüyordu57. Tüyler ayrıca doğum sırasında kadınların ayaklarının altında tutulursa onlara iyi gelirdi58.

The information given by Pline about the amulet found continued throughout the centuries and was still remembered, even if modified, in the 15th cent. Hortus Sanitatis, an early printed book on natural history, attributed to Johannes de Cuba. Johannes speaks about a quadratus, quadros or quarridos supposed to be found in vulture’s head59 and be an amulet for happiness.

Pline tarafından bulunan muska hakkında verilen bilgiler yüzyıllar boyunca devam etmiş ve 15. yüzyılda değiştirilmiş olsa da hala hatırlanmaktadır. Johannes de Cuba’ya atfedilen Hortus Sanitatis, doğa tarihi üzerine basılmış erken bir kitaptır. Johannes, akbaba kafasında59 bulunduğu ve mutluluk tılsımı olduğu varsayılan bir quadratus, quadros veya quarridos’tan bahseder.

And for concluding one more step back, long about 35,000 years this time, with the mention of a vulture-bone flute discovered in 2008 in a Stone Age cave in Hohle Fels, in the hills west of Ulm, southern Germany. It is likely the world’s oldest recognizable musical instrument: with five finger holes and a V-shaped mouthpiece, the almost complete bird-bone flute - made from the naturally hollow wing bone of a Griffon vulture - is just 0.3 inch (8 millimetres) wide and was originally about 13 inches/34 centimetres long60.

Ve 2008 yılında Almanya’nın güneyindeki Ulm kentinin batısındaki tepelerde bulunan Hohle Fels’deki bir Taş Devri mağarasında keşfedilen akbaba kemiğinden bir flütten bahsederek bir adım daha geriye, bu kez yaklaşık 35.000 yıl geriye gidiyoruz. Muhtemelen dünyanın en eski tanınabilir müzik aleti: beş parmak deliği ve V şeklinde bir ağızlığı olan, Griffon akbabasının doğal olarak içi boş kanat kemiğinden yapılmış neredeyse eksiksiz kuş kemiği flüt sadece 0,3 inç (8 milimetre) genişliğinde ve orijinal olarak yaklaşık 13 inç/34 santimetre uzunluğundaydı60.

NOTES

1. The New World vultures, including the Californian and Andean condors, and the Old World vultures. The ones of the Old World belong to the family Accipitridae, which also includes eagles, kites, buzzards and hawks, and are not closely related to the similar American Cathardidae. This contribution focuses on the vultures of the Old World and tries to investigate their significance and symbolism in the ancient Mediterranean civilizations.
2. AMCRP 1980.
3. Lev. 11, 13; Deut. 14, 12.
4. PETER/SCHMIDT 2004; MARTIN 1996; PRESTON 1996.
5. Ael. Hist. An. X, 22. Cfr. the stamnoi by the Falisco painter of Bonn (BEAZLEY 1947).
6. Conrad Lykosthenes, Apophtegmatum ex optimis utriusque linguae scriptoribus, 988: “[…] Diogenem dixisse testatur, si canes cadaver suum dilacerarent, Hyrcanam fore sepulturam; si vultures Iberam […]”
7. Is. Etym. XII, 7.
8. The head of the deceased was sometimes removed and preserved, possibly a sign of ancestor worship (LEHMANN 1977; MITHEN 2004; PETERS/ SCHMIDT 2004; SCHMIDT 2009).
9. DAVIES/SMITH/FRAZER 2005; SCALF 2012.
10. Neophron percnopterus, a small vulture also called White scavenger vulture or Pharaoh’s chicken (INGERSON 1923; THOMPSON 1895.
11. Gyps fulvus, a typical Old World vulture in appearance, with a very white head, very broad wings and short tail feathers (CRAMP 1980).
12. GARDINER 1957; GARDINER 1971; BETRÒ 1995; WILKINSON 2003.
13. Ael. Nat. An. X, 22.
14. Arielle P. Kozloff, for example, because of the blue-tipped beaks and loose skin of the birds, especially represented in New Kingdom art (see BAILLEUL- LE SUER 2012).
15. See note 57.
16. Ael. Nat. An. X, 22.
17. During the New Kingdom and Third Intermediate Period (3rd millennium) also women holding religious offices and noblewomen could portrayed the vulture cap, but its use was limited to queens and goddesses in the Ptolemaic era again (4th cent. BC). Cf. JACQ 1994; DONADONI 1997.
18. Horap. Hier. XI.
19. Plut. Rom. IV, 93.
20. The cosmetic palettes are archaeological artifacts, originally used in predynastic Egypt to grind and mix cosmetic substances. Later on they took on magic and symbolic functions.
21. WINTER 1985.
22. See, f.e. Ael. Nat. An. II, 46; Horap. Hier. XI., Plut. Rom. IV, 93; Amm. Marc. XVII, 4, 11, Is. Etym. XII, 7, but not Aristotle neither Pliny the Elder.
23. Horap. Hier. 11.
24. Ael. Nat. An. II, 46
25. Col. Re rust. V, 5, 15.
26. Liv. XXII, 46 ; App. Rom. Hist. VII, 20).
27. Umbr. An. IV, 58.
28. Orig. C. Cel. 1; Bas. Hex. VIII; Ambr. Hex. V, 20.
29. Horap. Hier. 11.
30. Arist. Nat. An. VI, 5 et IX, 11.
31. Arist. De An. Hist. VIII, 3. See also Ael. II, 46; XII, 4.
32. See also Plin. Nat. Hist. X, 3, 4.
33. CRAMP 1980.
34. CRAMP 1980.
35. Val Max. Mem. IX, 12; see Plin. Nat. Hist. X, 3.
36. The Bearded vulture feeds only on dead animals.
37. Plin. Nat. Hist. XV, 40; Suet. Gal. I.
38. Horap. Hier. 11.
39. Plaut. Trucul. 337-338, Plin. Nat. Hist. X, 7; Is. Etym. XII, 7. See also Mart. VI, 62 and Mt. XXIV, 28.
40. Horap. Hiero XI
41. Hom. Il. XVI, 836, XVIII 271; Arist. An Hist. VI, 5; Ael. Nat. An. II, 46; Lucr. Re. nat. IV, 679-80; Ov. Trist. I, VI, 11-2. Bas. Hom. Hex. VIII, 7.
42. Liv. I, 7; XXVII, 11; Enn. Ann. I fr. 47, 72 – 76; Dion. Hal. I, 86; Flor. I, I 6; Ael. Nat. An. X, 22; Aurel. Vict. Or. 23; Plut. Rom. 93; Luc. Phars. VII, 337.
43. App. 388; Dio XLVI 2-3.
44. App. B. Civ. 3, 94; Svet. Aug. 95; Obs. Prod. 69; Dio XLIII 35, XLVI 2-3. Cf. CANFORA 2015.
45. Cic. Div. II, 34.
46. Cic. de Div. II, 34. Voir auss Plut. Rom. 93. Cf. BOUCHÉ-LECLERCQ 2003.
47. Plin. Nat. Hist. X, 8.
48. Plin. Nat. Hist. X, 7.
49. LANCIANI 1893.
50. Hom. Od. XI, 576-581, Ovidio , Metamorfosi 4. 453 ss. Properzio Elegie 2. 20. According to Virgil (Virg. Aen. VI 595 ss.), and Seneca (Sen. Her. Fur. 747 ss. and Ph.1229 ss) it was just one vulture. See also some versions of the myth of Prometheus (Luk. Dial. V).
51. Ant. Lib. Met. V. See also the infernal demon represented by Polignotus in the painting Nèkya as reported by Pausania (Paus. X, 28, 7).
52. Artem. Orn. II, 20.
53. All the following information about remedies from vultures are from Plin. Nat. Hist. XXIX 24, 36, 38 and XXX 10, 16, 27, 36, 44, 49. See also Ser. 848; Plin. Juv. III 31, 2; Sext. Plac. XXIII, 6 and Ael. Nat. An. I, 45.
54. Ael. Hist. An. III, 7; IV, 18; VI, 46.
55. See Marc. I, 81; Sex Pl. XXIII, 2.
56. Diocl. Ed. XVIII, 9.
57. But  fortunately  to  use  a  porcupine’s  quill  for  that  purpose  greatly strengthened the teeth and did not have the same effect on breath …
58. See note 14.
59. Hortus Sanitatis II vol. CVI.
60. WILFORD 2009.

REFERENCES

BAILLEUL-LE SUER 2012

Bailleul-Le Suer, R. (ed.), Between Heaven and Earth: Birds in Ancient Egypt (Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago).

BEAZLEY 1947

Beazley, J. D., Etruscan Vase-paint (Oxford: Clarendon Press).

BETRÒ 1995

Betrò, M. C., Geroglifici (Milano: Mondadori).

CANFORA 2015

Canfora, L., Augusto figlio di Dio (Roma – Bari: GLF editori Laterza).

CRAMPS 1980

Cramps, S. (ed.), Handbook of the Birds of Europe the Middle East and North Africa. The Birds of the Western Palearctic, vol. II Hawks to Bustards (Oxford: Oxford Univeristy Press).

DAVIES/SMITH/FRAZER   2005

Davies, S./Smith, H. S./Frazer, K. J., The Sacred Animal Necropolis at North Saqqara: The Falcon Complex And Catacomb, Archaeological Report (London: Egypt Exploration Society).

DONADONI 1997

Donadoni, S., La religione egiziana. In: Filoramo, G. (ed.), Storia delle religioni. Le religioni antiche, (Roma-Bari: Laterza).

DONADONI 1936

Donadoni, S., Note sulla composizione degli Hieroglyphiká di Orapollo, SIFC 13, 293-298.

DUMÉZIL 1989

Dumézil, G., Feste romane (Genova: Il Melangolo).

GARDINER 1957

Gardiner, A., Egyptian Grammar: being an introduction to the study of hierogliphs, 3rd ed. (London: Griffith Institute,

Ashmolean Museum, Oxford University Press).

GARDINER 1971

Gardiner, A., La civiltà egizia (Torino: Einaudi).

JACQ 1994

Jacq, C., Le petit Champollion illustré (Paris: Robert Laffont

S. A.). LANCIANI 2004

Lanciani, R. A., Roma pagana e cristiana: la trasformazione della città attraverso i secoli, dai templi alle chiese, dai mausolei alle tombedei primi papi (Roma: Newton & Compton editori).

LEHMANN 1977

Lehmann, J., Gli Ittiti (Milano: Grarzanti).

MITHEN 2004

Mithen, S., After the Ice: A global human history, 20,000-5000 BC. (Cambridge, Mass: Harvard University Press).

MORINI 1996

Morini, L. (ed.), Anonimo umbro, Bestiario moralizzato, edizione di riferimento: Bestiari medievali, (Torino: Einaudi).

PETERS/SCHMIDT  2004

Peters, J./Schmidt K., Animals in the symbolic world of Pre- Pottery Neolithic Göbekli Tepe, south-eastern Turkey: a preliminary assessment, Anthropozoologica 39/1, 180-218.

PRESTON 1966

Preston, M. D., On the Cultural Ecology of Sky Burial on the Himalayan Plateau, East and West 46/3–4, 353-370.

SCALF 2012

Scalf, F., The role of birds within the religious landscape of Ancient Egypt. In:Bailleul-Le Suer R. (ed.), Between Heaven and Earth: Birds in Ancient Egypt (Chicago: The Oriental Institute of the University of Chicago), 33-40.SCHMIDT 2009

Schmidt, K., Göbekli Tepe. Eine Beschreibung der wichtigsten Befunde erstellt nach den Arbeiten der Grabungsteams der Jahre 1995–2007. In: Schmidt, K. (ed.), Erste Tempel-Frühe Siedlungen. 12000 Jahre Kunst und Kultur, Ausgrabungen und Forschungen zwischen Donau und Euphrat (Oldenburg: Sensee Verlag).

STRATTON-PORTER 1909

Stratton-Porter, G., Birds of the Bible (Cincinnati: Jennings and Graham).

THOMPSON 1923

Thompson, D’arcy W., A Glossary of Greek Birds (Oxford: Clarendon Press).

TOYNBEE 1973

Toynbee, J. M. C., Animals in Roman Life and Art (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press).

WINTER 1985

Winter, I. J, After the Battle is Over: The ‘Stele of the Vultures’ and the Beginning of Historical Narrative in the Art of the Ancient Near East. In: Kessler, H./Shreve Simpson, M. (eds.), Pictorial Narrative in Antiquity and the Middle Ages, Studies in the History of Art 16 (Washington: National Gallery of Art), 11-32.

WILKINSON 2003

Wilkinson, R. H., The Complete Gods and Goddesses of Ancient Egypt (New York: Thames & Hudson).

WILFORD 2009

Wilford, J. N., Flutes Offer Clues to Stone-Age Music,

Nature 459 (7244), 248-252.